R E K L A M A
„Przepowiednia Jana Chrzciciela” to wyjątkowy utwór Jacka Kaczmarskiego, o którym sam autor mówił jako o jednym z najważniejszych swoich dzieł. Paradoksalnie piosenka ta należy do mniej znanych utworów Jacka Kaczmarskiego.
W utworze tym Jacek Kaczmarski wykorzystuje obraz Pietera Bruegla Starszego „Przepowiednia Jana Chrzciciela”. Piosenka ta to jednak nie tylko interpretacja obrazu Bruegla. Dzieło malarza staje się tutaj pretekstem do rozważań na temat rzeczywistości i natury człowieka.
Inspiracja
Inspiracją dla Kaczmarskiego był obraz „Kazanie św. Jana Chrzciciela” Pietera Bruegla Starszego. Obraz namalowany został w 1566 roku, przedstawia scenę, w której Jan Chrzciciel głosi kazanie do zgromadzonego tłumu. Dzieło jest znakomitym przykładem stylu Bruegla, znanego z realistycznych i szczegółowych przedstawień scen z życia codziennego oraz złożonych kompozycji, w których ukazuje liczne postaci i bogaty krajobraz.
Kazanie odbywa się w lesie, z górami i kościołem widocznymi w tle, a jego słuchaczami są zwykli ludzie. Sądząc po ubiorach zebranych, można przypuszczać, że malarz umiejscowił akcję we współczesnych mu Niderlandach. Bruegel nawiązał także do ówczesnej sytuacji politycznej. W czasach rządów księcia Alby i obecności wojsk hiszpańskich, niekatolicy nie mogli oficjalnie praktykować swojej religii, co zmuszało ich do spotkań w ukryciu, na przykład na polanach w lasach. W okresie prześladowań protestanccy kaznodzieje wygłaszali swoje nauki na świeżym powietrzu. Bruegel zamienił kaznodzieję na Jana Chrzciciela, który lewą ręką wskazuje na Jezusa stojącego po prawej stronie, wyróżniającego się jasnym strojem.
Po prawej stronie obrazu, na górze za kobietą w białej chuście, malarz umieścił prawdopodobnie swój autoportret.
Piosenka w doskonałej animacji Muzeum Narodowego w Krakowie do obrazu Pietera Brueghla Młodszego „Kazanie św. Jana Chrzciciela” – kopii obrazu P. Bruegla Starszego pod tym samym tytułem – zobacz na Youtube.
Tematyka i treść utworu
W „Przepowiedni Jana Chrzciciela” Kaczmarski przedstawia proroczą wizję, która może być interpretowana na wielu poziomach. Jan Chrzciciel w utworze to figura zwiastująca nadchodzący koniec pewnej epoki, co można odczytywać jako nawiązanie do czasów historycznych jak i współczesnych. Ostrzeżenie przed nadchodzącą katastrofą można odczytać jako apel o refleksję i zmianę postaw, zanim będzie za późno.
Tekst utworu, utrzymany w mrocznej i pełnej niepokoju tonacji, sugeruje nadchodzący czas próby, w którym ludzie będą musieli zmierzyć się z konsekwencjami swoich działań lub zaniechań.
Symbolika i odniesienia
Kaczmarski, jak zwykle w swoich utworach, posługuje się bogatą symboliką i odniesieniami, które nadają utworowi głębszy wymiar. Jan Chrzciciel może być postrzegany jako symbol sumienia lub głosu prawdy, który ostrzega przed zbliżającymi się zmianami. Jego postać w utworze może również reprezentować tych, którzy widzą nadchodzące zagrożenia i próbują ostrzec innych, choć często są ignorowani lub odrzucani.
Kolejny utwór nosi tytuł „Przepowiednia Jana Chrzciciela” i jest dosyć wiernym opisem obrazu Pietera Breughela Starszego. Jest to mało znany obraz przedstawiający nie tyle scenę biblijną ile scenę rodzajową z czasów malarza. XVI wiek, Flandria, wojny religijne i obraz przedstawia po prostu zebranie nielegalnej sekty, tych akurat chrześcijan, którzy w tym miejscu i danym czasie są nielegalni. Całość jest dla mnie wyrazem, próbą zamknięcia w obrazie czasów przemian, o których nikt nie wie gdzie się potoczą, czyli czasów niepokoju. „Przepowiednia Jana Chrzciciela”.
Zapowiedź Jacka Kaczmarskiego do utworu
Interpretacja
Utwór ten można w luźnej interpretacji rozumieć jako ostrzeżenie przed konsekwencjami ignorowania znaków czasu, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym, niewłaściwego podejścia ludzi i jednostek do życia w czasie zmian. W szerszym kontekście, „Przepowiednia Jana Chrzciciela” może być odczytywana jako krytyka społeczeństwa, które jest ślepe na zagrożenia i nie chce dostrzegać nadchodzących przemian, co może prowadzić do katastrofy. Symboliczna data powstania utworu (11.09.2001) skłania do postawienia hipotezy, że piosenka może mieć związek z atakiem terrorystycznym na World Trade Center w Nowym Jorku. A może jest jedynie przedstawieniem ponadczasowej prawdy o postawach ludzi, w każdym czasie, a zwłaszcza w czasie przemian czy niepokojów. Utwór pokazuje cały przekrój postaw ludzkich – od zaangażowania, przez strach, entuzjazm po obojętność.
W utworze możemy dostrzec nie tylko powiązania z obrazem Pietera Breughela, coś więcej niż metaforę „czasów niepokoju, czasów przejściowych”, czy sposób oddawania za pomocą języka poetyckiego metody malarskiej niderlandzkiego malarza. Warto zwrócić uwagę na związki „Przepowiedni Jana Chrzciciela” z innymi piosenkami inspirowanymi obrazami Bruegla: „Pejzaż zimowy”, „Poranek” i „Upadek Ikara”. Wszystkie te utwory łączy wyjątkowe „brueglowskie” spojrzenie świat, w którym jednostka jawi się jako drobny element całości, niemal niewidoczny w obliczu przytłaczającej ją rzeczywistości.
W utworze Kaczmarskiego możemy dostrzec wiele metafor, przenikania świata przyrody ze światem ludzi.
„Świecą twarze, jak liście,
Spadające pomału
I błyskają świetliście,
Nim zbutwieją na całun”
„Drzewa niosą przesłanie
Szumem liści w głąb lasu;
Lecz milcząca to pamięć,
Obojętna dla czasu.”
Zrozumienie świata przyrody może być wytrychem do zrozumienia sił odpowiedzialnych za życie zarówno całych społeczeństw jak i każdego człowieka oddzielnie.
Podsumowanie
„Przepowiednia Jana Chrzciciela” to utwór, który, jak wiele innych dzieł Kaczmarskiego, skłania do głębokiej refleksji nad ludzką naturą, historią i społeczeństwem. Jest to tekst pełen symboliki i ukrytych znaczeń, który można interpretować na wiele sposobów, w zależności od kontekstu historycznego, politycznego czy osobistego. Kaczmarski, poprzez tę kompozycję, pozostawia słuchacza z pytaniem o to, czy jesteśmy w stanie usłyszeć głos proroka i przygotować się na nadchodzące zmiany, czy też zignorujemy ostrzeżenie, ponosząc tego konsekwencje.
Tekst utworu: https://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze/przepowiednia-jana-chrzciciela/
Źródła:
http://kaczmarski.art.pl/forum/showthread.php?tid=3391
