R E K L A M A
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosiło rozpoczęcie prac nad ustawą o zabezpieczeniu socjalnym artystów.
Ustawa ma zabezpieczyć socjalnie osoby wykonujące zawód artystyczny. Celem projektu jest wsparcie artystów, których dochody są niestabilne i często nie przekraczają średniej krajowej, a nawet minimalnego wynagrodzenia za pracę. Proponowane zmiany mają wyrównać nierówności w dostępie do świadczeń społecznych. Projekt powstał na podstawie konsultacji z przedstawicielami środowisk artystycznych oraz wyników badań „Policzone i Policzeni 2024”, przeprowadzonych przez Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS.
Minister Hanna Wróblewska podkreśla, że artystom, którzy stanowią ważny element kultury i tożsamości narodowej, należy się dostęp do systemu ubezpieczeń społecznych, z którego dotychczas byli w dużej mierze wykluczeni. W projekcie ustawy przewidziano mechanizmy wsparcia dla tych, których dochody nie przekraczają określonego progu, co ma na celu ochronę najbiedniejszych twórców. Podkreślono również, że inwestycja w artystów to klucz do rozwoju polskiej kultury.
Według danych z badania „Policzone i Policzeni 2024”, liczba artystów w Polsce wynosi około 62,4 tysiąca osób. Aż 69% z nich zarabia poniżej średniej krajowej, a 30% ma dochody niższe niż minimalne wynagrodzenie. Wśród badanych aż 10,4% twórców nie ma ubezpieczenia, a kolejne 11% korzysta z ubezpieczenia dzięki członkom rodziny. Pandemia COVID-19 jeszcze bardziej uwidoczniła problem niestabilności finansowej w środowisku artystycznym.
Główne założenia projektu ustawy zakładają włączenie artystów do systemu ubezpieczeń społecznych. Dzięki dopłatom ich składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zostaną podniesione do poziomu minimalnego wynagrodzenia. Świadczenia będą automatycznie przekazywane na konto artysty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Osoby, które spełnią określone kryteria dochodowe, będą mogły skorzystać z tego wsparcia. Maksymalny dochód uprawniający do dopłaty w 2025 roku ma wynosić 5832,50 zł miesięcznie, a w 2026 roku wzrośnie do 6337,50 zł.
W ustawie przewidziano również status artysty zawodowego, który ma być przyznawany na maksymalnie pięć lat. Status ten będzie można uzyskać na podstawie dorobku artystycznego z ostatnich trzech lat, a decyzję o jego przyznaniu podejmie dyrektor Instytutu Artysty Zawodowego, po zasięgnięciu opinii specjalnej komisji. Status może być przyznawany bezterminowo po dziesięciu latach nieprzerwanego posiadania.
Kolejnym elementem ustawy będzie mechanizm zapomóg dla artystów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Środki na dopłaty i zapomogi będą pochodzić z Funduszu Wsparcia Artystów Zawodowych, a jego wydatkowanie będzie koordynowane przez Instytut Artysty Zawodowego. Po pięciu latach przewiduje się ewaluację działania systemu.
Projekt ustawy w pierwszej kolejności czeka faza konsultacji społecznych, które odbędą się w listopadzie i grudniu 2024 roku. W styczniu 2025 roku ma trafić do uzgodnień międzyresortowych, a w pierwszym kwartale 2025 roku zostanie przedłożony Radzie Ministrów.
Badanie „Policzone i Policzeni 2024” ukazało sytuację finansową i zawodową artystów w Polsce. Wzięło w nim udział 16 tysięcy twórców, co pozwoliło na uzyskanie reprezentatywnych wyników. Z badania wynika, że znaczna część artystów zmaga się z nieregularnymi dochodami, a 58% z nich nie osiąga nawet minimalnego wynagrodzenia. Wśród respondentów aż 28,5% deklaruje miesięczne przychody poniżej progu ubóstwa, a kolejne 29,5% mieści się w przedziale między progiem ubóstwa a minimalnym wynagrodzeniem. Wyniki badania wskazują również na znaczące różnice w zarobkach w zależności od wieku i doświadczenia.
Pomimo trudnych warunków pracy, 70% artystów ponownie wybrałoby zawód artystyczny. Jednak aż 47,8% z nich zmaga się z wypaleniem zawodowym.
