Francisco Goya – „Pies” – analiza i interpretacja obrazu

^{R E K L A M A}

„Pies” Francisko Goi to jeden z najbardziej znanych, a jednocześnie najbardziej zagadkowych obrazów tego hiszpańskiego artysty.

Francisco Goya, hiszpański malarz i grafik, jest znany z szerokiego wachlarza prac, które obejmują portrety, sceny historyczne oraz prace o głębokiej symbolice i emocjonalnym napięciu. Jednym z najbardziej tajemniczych i niepokojących dzieł tego artysty jest obraz „Pies” (El Perro), który stanowi część tzw. Czarnych Obrazów (Pinturas Negras), serii malowideł, które Goya stworzył pod koniec swojego życia. Antonio Saura, XX-wieczny hiszpański malarz i prozaik, nazwał Psa Goi najpiękniejszym obrazem na świecie.

Historia powstania „Psa” i Czarnych Obrazów

„Pies” pochodzi z cyklu malowideł wykonanych bezpośrednio na ścianach w domu Goi, znanego jako Quinta del Sordo (Dom Głuchego), gdzie artysta mieszkał w latach 1819–1823. Czarny okres w jego życiu, który zainspirował te prace, naznaczony był chorobą (Goya był głuchy od lat), rozczarowaniem politycznym i ogólną rezygnacją. Czarna seria obejmuje 14 malowideł, wśród których dominują mroczne, symboliczne sceny przedstawiające pesymistyczną wizję ludzkości i jej losu. Goya nigdy nie zamierzał publicznie wystawiać tych dzieł – powstały jako prywatny akt twórczy, odzwierciedlający osobiste lęki i wewnętrzne rozterki artysty.

Po śmierci Goi, malowidła te zostały przeniesione na płótno, aby je zachować. „Pies” obecnie  znajduje się w madryckim Muzeum Prado.

Obraz „Pies” kryje w sobie wiele zagadek. Po pierwsze nie wiemy, czy malowidło zostało w ogóle przez Goyę ukończone, czy też dzieło było dopiero w trakcie powstawania. Po drugie, przy przenoszeniu przez artystów malowidła na płótno, nie znalazły się na nim wszystkie elementy, które pierwotnie znajdowały się na ścianie domu Goi (pies na obrazie wznosi oczy w niebo, nie widać wysokiej skały i latających nad nią ptaków, które znajdowały się na pierwotnym malowidle znajdującym się w domu Goi). Ponadto nie wiemy czy pies jest zakopany w ziemi, czy wynurza się znad lustra wody, czy może wychyla zza wzgórza. To wszystko sprawia, że jest mnóstwo możliwości interpretacyjnych tego dzieła, a niektórzy krytycy uważają, że obrazu tego w ogóle nie powinno się interpretować.

Analiza obrazu

Obraz „Pies” jest zaskakująco prosty, ale jednocześnie pełen napięcia i tajemnicy. Centralną postacią jest głowa psa wyłaniająca się z dolnej części płótna, otoczona wielką, pustą przestrzenią. Nie wiemy, czy pies tonie, czy może jest zasypywany przez lawinę ziemi, czy po prostu spogląda w przestrzeń, zagubiony i samotny. Tło jest niemal abstrakcyjne – bez konkretnej formy, wypełnione ciemnymi i ciepłymi odcieniami żółci i brązu, które tworzą atmosferę niepokoju i pustki.

Z tego powodu „Pies” często jest interpretowany jako wyraz egzystencjalnej izolacji, zagubienia, a nawet lęku przed śmiercią, beznadziei, choć niekiedy również nadziei. Niektórzy krytycy sztuki widzą w nim symboliczne przedstawienie samego Goi – starego, schorowanego człowieka, który czuje się opuszczony i zagubiony w obliczu zbliżającej się śmierci. Pustka wokół psa może odzwierciedlać samotność człowieka w obliczu nieskończonego, niezrozumiałego wszechświata.

Symbolika i wpływ dzieła

Goya, mistrz ukazywania złożoności ludzkiej natury, w „Psie” wykracza poza tradycyjne przedstawienia i tworzy dzieło o niezwykłej sile emocjonalnej. Minimalizm kompozycji, połączony z tajemniczością, sprawia, że obraz jest bardzo nowoczesny w swoim wyrazie. W odróżnieniu od realistycznych dzieł swoich współczesnych, Goya tutaj rezygnuje z detalu na rzecz symbolizmu, abstrakcji i emocji.

Współcześni historycy sztuki widzą w tym obrazie zapowiedź XX-wiecznego egzystencjalizmu oraz nurtów takich jak surrealizm i ekspresjonizm. Jego surowa prostota i potężny przekaz wpłynęły na wielu artystów, w tym na twórców takich jak Pablo Picasso czy Salvador Dalí.

„Pies” jest również postrzegany jako jedno z pierwszych dzieł, które zerwało z tradycyjnym malarstwem akademickim, stawiając nacisk na subiektywne doświadczenie i emocje, a nie na przedstawianie obiektywnej rzeczywistości. Obraz ten przywołuje uniwersalne uczucia strachu, samotności i zagubienia, które są aktualne i zrozumiałe również we współczesnych czasach.

„Pies” Goi – inspiracje w sztuce i literaturze

Obraz „Pies” Francisco Goi stał się inspiracją dla wielu artystów, zarówno współczesnych Goi, jak i późniejszych twórców, szczególnie w XX wieku, kiedy to abstrakcja, egzystencjalizm i surrealizm zyskały na znaczeniu. Kilka znaczących dzieł, których twórcy czerpali z inspiracji tym obrazem, to:

Inspiracje i nawiązania do „Psa” Francisco Goi:

1. „Guernica” – Pablo Picasso (1937)

Picasso w swoim monumentalnym dziele „Guernica” uchwycił grozę i chaos wojny w sposób symboliczny, podobnie jak Goya w „Psie” oddał poczucie bezsilności i zagubienia. Elementy abstrakcyjnego tła oraz poczucie izolacji, które możemy odnaleźć w „Psie”, mają swoje echo w tragicznym przedstawieniu ofiar bombardowania w „Guernice”.

2. El perro de Goya (powieść) – Antonio Saura

El perro de Goya autorstwa Antonio Saury to powieść, która stanowi głęboko refleksyjny i symboliczny hołd dla sztuki Francisco Goi. Inspiracją do jej powstania było słynne malarstwo Goi, przedstawiające psa, który wydaje się tonąć w morzu nieokreślonej przestrzeni. Saura, sam będąc artystą, wykorzystuje ten obraz jako punkt wyjścia do rozważań na temat ludzkiej samotności, lęku i nieuchronności śmierci. Książka łączy w sobie elementy surrealizmu, introspekcji oraz krytyki społeczeństwa, jednocześnie oddając hołd mistrzowi hiszpańskiego malarstwa i jego zdolności do uchwycenia emocji w sposób uniwersalny i ponadczasowy.

3. El perro de Goya (seria obrazów) – Antonio Saura

Antonio Saura, hiszpański malarz i pisarz, psu Goi poświęcił także serię obrazów namalowanych w latach 1972-1980.

4. Pablo Serrano Aguilar – współczesny rzeźbiarz hiszpański złożył obrazowi Goi hołd w serii rzeźb z brązu Entretenimientos en el Prado (1974).

5. Luis Eduardo Aute „Un perro llamado dolor” (Pies nazywany bólem) – poetycka animacja z 2001 r.

6. Słynny obraz Francisco Goi stał się inspiracją także dla polskich twórców. Jacek Kaczmarski, polski poeta i bard, bezpośrednio do Perro semihundido odniósł się w piosence „Sąd nad Goyą” („W nieme niebo wznosi oczy; Zakopany w piachu pies”).

7. Obraz znalazł się na okładce płyty Kuby Blokesza „Śpiewnik Młodzieńczy”.

Francisco Goya – rys biograficzny

Francisco Goya (1746–1828) był jednym z najważniejszych hiszpańskich malarzy i grafików, którego twórczość zapoczątkowała przejście od sztuki klasycznej do nowoczesnej. Urodził się w Fuendetodos w Aragonii, a edukację artystyczną zdobył w Saragossie i Madrycie. Goya szybko zdobył uznanie na dworze królewskim, zostając malarzem nadwornym Karola IV. Jego dzieła obejmują portrety, sceny z życia codziennego oraz grafiki o tematyce politycznej i społecznej. W późniejszym okresie życia, po przeżyciach związanych z wojnami napoleońskimi oraz osobistymi chorobami, jego prace nabrały mrocznego, pesymistycznego tonu, czego przykładem są słynne Czarne Obrazy. Goya jest uznawany za prekursora sztuki nowoczesnej.

Podsumowanie

„Pies” Francisco Goi to jedno z najbardziej enigmatycznych i przejmujących dzieł w historii sztuki. Jego siła tkwi w prostocie i zdolności do wywoływania silnych emocji u widza. Jest to obraz, który zmusza do refleksji nad kondycją ludzką, przemijaniem oraz izolacją, z jaką wielu z nas się spotyka. Goya, będąc świadkiem i uczestnikiem trudnych czasów, stworzył dzieło, które mimo upływu wieków pozostaje głęboko poruszające i współczesne.