„Panny z Awinionu” (fr. Les Demoiselles d’Avignon) to jeden z najważniejszych obrazów Pabla Picassa, który nadał kierunek rozwojowi malarstwa XX wieku. Obraz został namalowany w 1907 roku i początkowo przyjęty był z mieszanymi uczuciami. Z czasem Panny z Awinionu stały się fundamentem kubizmu i nowoczesnej estetyki, kładąc podwaliny pod nowatorskie sposoby przedstawiania rzeczywistości.
„Panny z Awinionu” uznawane są za początek nowego kierunku w sztuce, kubizmu. Obraz powstał u schyłku okresu afrykańskiego w malarstwie Pabla Picassa, w 1907 roku. Picasso miał wówczas dopiero 25 lat. Obraz przedstawia pięć prostytutek z domu publicznego na ulicy d’Avinyo w Barcelonie, nieopodal której niegdyś mieszkał artysta, stąd też pierwotny tytuł dzieła brzmiał „Le Bordel d’Avignon” („Burdel awinioński”).
Nowatorskie dzieło malarza na początku nie spotkało się ze zrozumieniem przyjaciół, którym Picasso pokazał namalowany obraz. Szokował zarówno styl jak i tematyka obrazu. W związku z tym artysta przez wiele lat przechowywał obraz w swoim atelier na Montmartre w Paryżu. Szerszej publiczności dzieło zostało zaprezentowane dopiero po dziewięciu latach od powstania.
Tytuł pod którym znamy dzieło obecnie, czyli „Panny z Awinionu” został nadany obrazowi przez Andre Salmona, przyjaciela malarza i krytyka sztuki, który jako pierwszy docenił ten obraz i zaprezentował go publicznie. Obraz został wystawiony po raz pierwszy 6 lipca 1916 w Salon d’Antin na ekspozycji przygotowanej przez Salmona. Ale na to, by zostały docenione, Panny z Awinionu musiały poczekać jeszcze kilka lat, kiedy to André Breton opublikował zdjęcie obrazu oraz artykuł zatytułowany „Dzicy ludzie z Paryża: Matisse, Picasso i Fowiści”.
Obraz w internecie można zobaczyć np. tutaj
Tło powstania obrazu
Początek XX wieku to okres gwałtownych zmian w sztuce i kulturze. Paryż, centrum artystycznego świata, przyciągał twórców eksplorujących granice estetyki. Pablo Picasso, już wtedy uznawany za wybitnego artystę, eksperymentował z różnymi stylami, od realizmu po fowizm. W tym czasie zafascynowany był sztuką afrykańską i iberyjską oraz prądami filozoficznymi i naukowymi, które kwestionowały klasyczne podejście do formy i perspektywy.
Inspiracją dla „Panien z Awinionu” były, między innymi, wizyty Picassa w muzeach etnograficznych, gdzie odkrywał rzeźby i maski afrykańskie. Te prymitywne formy wpłynęły na jego postrzeganie ciała i przestrzeni. Duży wpływ na powstanie obrazu miała też fascynacja Picassa dziełami Gauguina i silnym pierwiastkiem prymitywizmu w jego dziełach.
W trakcie pracy nad obrazem Picasso początkowo planował namalować scenę w domu publicznych z udziałem pięciu prostytutek oraz dwóch mężczyzn – klienta i lekarza. W miarę rozwoju kompozycji artysta zrezygnował z postaci męskich, koncentrując się na kobiecych sylwetkach.
Ciekawostką jest to, że Picasso przygotowywał się do stworzenia ostatecznej wersji „Panien z Awinionu” przez ponad pół roku, wykonując w trakcie prac setki szkiców, rysunków i obrazów. Ta pieczołowitość świadczy o tym, jak ważny to był obraz dla samego twórcy.
Opis obrazu „Panny z Awinionu”
„Panny z Awinionu” to monumentalne dzieło o wymiarach 243,9 × 233,7 cm, przedstawiające pięć kobiet na tle ciężkiej, tkaninowej kurtyny. Ich pozy są frontalne, z różnymi stopniami skręcenia ciała. Twarze dwóch centralnych postaci przywodzą na myśl iberyjską sztukę rzeźbiarską, podczas gdy pozostałe trzy, szczególnie te po prawej stronie, mają groteskowe, maskowate oblicza inspirowane sztuką afrykańską.
Paleta barw jest intensywna, lecz stosunkowo ograniczona do ciepłych tonów: różów, błękitów, brązów i bieli. Kompozycja jest pozornie chaotyczna, z pozbawieniem klasycznej perspektywy. Picasso zdeformował ciała, rozkładając je na geometryczne formy, co wywołuje wrażenie ruchu i dynamiki. Tworzy to atmosferę niepokoju i napięcia, jednocześnie redefiniując sposób, w jaki ludzkie ciało jest przedstawiane w sztuce.
Jednym z powodów, które klasyfikują „Panny z Awinionu” wśród najbardziej rewolucyjnych obrazów w historii sztuki, jest pominięcie przez artystę perspektywy. Brakuje punktu zbiegu, a wzrok widza nie ma gdzie podążyć poza postaciami kobiet i ich przenikliwymi spojrzeniami.
Analiza i interpretacja obrazu
Obraz „Panny z Awinionu” to rewolucyjna próba przedstawienia rzeczywistości w sposób wielowymiarowy. Picasso odrzuca konwencjonalną perspektywę renesansową na rzecz fragmentaryzacji formy. Każda z kobiet ukazana jest z różnych punktów widzenia jednocześnie, co zapowiadało narodziny kubizmu.
Interpretacje dzieła są różnorodne. Jedna z nich wskazuje na to, że obraz jest krytyką zachodniego spojrzenia na kobiecą seksualność – stąd maski afrykańskie jako wyraz zarówno fascynacji, jak i niepokoju wobec nieznanej kultury. Inna interpretacja sugeruje, że Picasso podjął próbę zdehumanizowania postaci, redukując je do abstrakcyjnych form, aby oddać złożoność ludzkiej egzystencji.
Są krytycy, którzy uważają, że obraz ma wymiar autobiograficzny. Picasso zmagał się w tym okresie z własnymi lękami – zarówno egzystencjalnymi, jak i dotyczącymi seksualności. Scena w domu publicznym mogła więc odzwierciedlać jego niepokoje związane z chorobami wenerycznymi, które były wówczas w Paryżu i całej Europie bardzo dużym problemem.
Jednak Sławomir Masłoń dowodzi, że znaczenie obrazu wykracza poza biograficzne interpretacje i osobiste lęki artysty i dzieło nie powinno być interpretowane w ten sposób. Według niego „Panny z Awinionu” winny być rozumiane jako świadoma odpowiedź na Radość życia (Le Bonheur de vivre) Henri’ego Matisse’a, który przedstawia idylliczną wizję natury i seksualności. Picasso w kontrze do idealizmu Matisse’a ukazuje brutalność i niepokój związany z cielesnością, lokując swoją scenę w burdelu. Zamiast harmonijnych, zaokrąglonych form, posługuje się zgeometryzowanymi kształtami i maskami, które odzierają postaci z indywidualności, nadając im charakter symboliczny.
Rewolucyjny charakter obrazu polega także na tym, że postaci na płótnie wydają się intensywnie wpatrywać w odbiorcę, co burzy tradycyjny podział na obserwatora i dzieło sztuki. Picasso eksploruje tu pojęcie „spojrzenia”, czyniąc widza aktywnym uczestnikiem przedstawienia. Wprowadzenie do obrazu wpływów sztuki afrykańskiej i iberyjskiej stanowi krytykę zachodnich kanonów piękna i akademickiej tradycji malarskiej.
Panny z Awinionu to nie tylko dzieło przełamujące estetyczne normy, ale również metaobraz – refleksja nad samą naturą reprezentacji w sztuce. Picasso, odrzucając harmonię i idealizację, ukazuje napięcie między autentycznością a sztucznością, konfrontując odbiorcę z niejednoznacznością przedstawienia i własnych oczekiwań wobec obrazu. To dzieło, które redefiniuje sposób patrzenia i rozumienia sztuki nowoczesnej.
Znaczenie obrazu w historii sztuki
„Panny z Awinionu” były obrazem wyprzedzającym swoją epokę. Gdy Picasso zaprezentował go swoim współczesnym, dzieło spotkało się z niezrozumieniem, a nawet wrogością. Współpracownicy Picassa, w tym Georges Braque i Henri Matisse, początkowo byli zszokowani jego radykalizmem. Z czasem jednak obraz stał się fundamentem kubizmu, który Picasso rozwijał wspólnie z Braque’em w latach 1908–1914.
Kubizm, jako ruch artystyczny, zrewolucjonizował sposób patrzenia na sztukę, inspirując kolejne pokolenia artystów. Zasady dekompozycji formy, przedstawiania wielu perspektyw jednocześnie i rozbijania przestrzeni znalazły swoje odbicie nie tylko w malarstwie, ale także w rzeźbie, architekturze i designie.
Dla samego Picassa obraz ten był punktem zwrotnym. „Panny z Awinionu” ostatecznie ugruntowały jego reputację jako artysty wizjonerskiego, który nie bał się łamać konwencji. Od tego momentu Picasso przestał być „zaledwie” utalentowanym malarzem, stając się jednym z największych rewolucjonistów w historii sztuki.
Podsumowując należy podkreślić, że „Panny z Awinionu” to dzieło, które wymyka się jednoznacznym interpretacjom. Jego siła tkwi w radykalizmie formy, głębi przekazu i otwartości na różnorodne analizy. Picasso stworzył obraz, który zmusił świat sztuki do zmierzenia się z pytaniami o granice reprezentacji, naturę piękna i relację między sztuką a rzeczywistością, obrazem a odbiorcą dzieła. Dzięki temu dziełu jego nazwisko na stałe wpisało się do panteonu twórców, którzy nie tylko podążali za trendami, ale je tworzyli.
„Panny z Awinionu” to jedno z najważniejszych i najsławniejszych dzieł Picassa, do których zaliczyć trzeba również takie obrazy jak Guernica czy słynny Gołąb.
Obecnie obraz można oglądać w Museum of Modern Art w Nowym Jorku.
Ilustracja do artykułu: generowana za pomocą AI
Źródła:
https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/7685/7453
https://opolnocywparyzu.pl/panny-z-avinionu-1907-pablo-picasso/
https://fr.wikipedia.org/wiki/Les_Demoiselles_d%27Avignon
https://www.pablopicasso.org/avignon.jsp
Pingback:10 najważniejszych obrazów Pabla Picassa • Kultura & Art